کُما یک حالت عدم هوشیاری عمیق و طولانی است که در اثر اختلال عملکرد هر دو نیمکره مغز یا مراکز و سیستم ‌های مسوول هوشیاری ایجاد می ‌گردد.

به غیر از کمای کامل، حالات خفیف ‌تر کاهش سطح هوشیاری مانند حالت نیمه ‌کما و خواب ‌آلودگی شدید هم ممکن است اتفاق بیفتد.

اختلال هوشیاری به همراه هذیان نیز، توجه و شناخت را مختل می کنند اما معمولا قابل برگشت هستند.()

عواملی که موجب کما می ‌شوند:

1 ـ ضربه‌ های مغزی یا آسیب دو طرفه نیم کره ی مغز و در موارد کم تر شایع، آسیب یک طرفه

2 ـ مسمومیت ‌ها اعم از دارویی، مواد مخدر، داروهای روان گردان و الکل

3 ـ افت یا افزایش شدید قند خون

4 ـ نرسیدن اکسیژن به مغز در اثر ایست قلبی، تنفسی یا موارد دیگر

5 ـ افزایش فشار داخل مغز به علت سکته ‌های مغزی یا خون ریزی مغزی

6 ـ بالا رفتن اوره ی خون

علایم و نشانه‌ ها

* اختلالات حرکات چشم و تغییر قطر مردمک‌ ها

* مشکل تنفسی به صورت بی ‌نظمی یا قطع کامل تنفس

* اختلال حرکتی به صورت فلج اندام و پرش عضلانی یا تشنج دائم

معاینه ی حرکات مردمک چشم در این بیماران بسیار حائز اهمیت است. چشم‌ ها ممکن است به سمت پایین، بالا یا طرفین منحرف گردد یا حرکات چرخشی دو طرفه ی مداوم، پیدا کند. تنفس نیز می ‌تواند دچار اختلال شدید شده و بیمار به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا کند.

پیش‌ آگهی کما بستگی به علت وقوع کما، مدت کما و میزان اختلال هوشیاری دارد اگر بیماری به هر دلیلی دچار ایست قلبی - تنفسی گردد و احیای مجدد او بیش از 3 تا 5 دقیقه طول بکشد آسیب غیر قابل برگشت در مغز ایجاد می ‌شود(ذخیره ی اکسیژن در مغز فقط 20 ثانیه است). در این حالت در واقع بیمار دچار کمای کامل و احتمالا مرگ مغزی می ‌شود.

انسان به طور طبیعی دارای سطح هوشیاری 15 است که بعد از ضربه‌ های مغزی سطح هوشیاری کاهش یافته و به 3 تا 5 می ‌رسد. اگر مردمک ‌ها به نور واکنش نداده و پاسخ حرکتی نیز به تحریکات دردناک دیده نشود بیمار شانسی برای بهبودی ندارد.

بعضی کما‌ها قابل برگشت هستند؛ مانند کماهای ناشی از اختلالات متابولیک و بعضی از کماهای ناشی از سکته ‌ها و ضربه‌ های مغزی که میزان آسیب کمتری به بافت مغزی رسانده باشد.

درمان

باز کردن راه‌ های تنفسی در صورت لزوم و برقراری سریع تنفس و گردش خون، بستری سریع در ICU و انجام کارهای محافظتی شامل کنترل فشار داخل مغز و بیوشیمی خون و...

مرگ مغزی

در یک بیمار دچار مرگ مغزی، هیچ گونه عملکردی از فعالیت مغزی دیده نمی‌ شود.

بیمار بدون دستگاه تنفس مصنوعی نمی ‌تواند نفس بکشد و مردمک‌ ها به نور پاسخ نمی‌ دهند، ساقه ی مغز نیز به تحریکات جواب نمی ‌دهد.

از نظر آنژیوگرافی جریان خون مغز متوقف است و در نوار مغزی نیز هیچ پاسخی دیده نمی ‌شود.

در مرگ مغزی تمام سلول‌ های مغز دچار نکروز و آسیب شدید بوده که می ‌تواند به علت نرسیدن اکسیژن به مغز برای مدتی بیش از 20 دقیقه باشد. بیمار در این حالت ظرف 48 ساعت تا یک هفته دچار وقفه قلبی هم می ‌شود.