جام جهان نما

درآمد صادرات نرم افزار هند برابر درآمد نفت ایران است. این تیتر خبری بود که چند ماه پیش از سوی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم اعلام شده بود.
محمد مهدی نژاد چندی پیش با اشاره به اینکه درآمد هند از صادرات نرم افزار با درآمد ما از نفت برابر است، گفته بود که این امر نتیجه سرمایه گذاری است که آنها در حوزه دانش انجام داده اند.
اما درست چند ماه بعد رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار ایران اعلام کرد که سال گذشته یعنی سال 89 ایران 80 میلیون دلار صادرات نرم افزار داشته است.

رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار با اشاره به بررسی اسناد و مدارک صادرکنندگان نرم افزار برای برآورد رقم صادرات نرم افزار سال 89 گفت: پیش بینی می شود که در سال 89 بالغ بر 80 میلیون دلار نرم افزار به خارج از کشور صادر شده باشد.
محمدرضا طلایی با بیان اینکه آمار صادرات نرم افزار هر سال در نیمه اول سال بعد اعلام خواهد شد، اظهار کرد: هم اکنون اسناد و مدارک جمع آوری شده از صادرکنندگان نرم افزار کشور به سازمان توسعه تجارت ارسال شده است و این سازمان پس از بررسی و تایید کمیسیون ماده 19 مبلغ صادرات نرم افزار طی سال 89 را اعلام خواهد کرد.
وی با بیان اینکه برآوردهای اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار از رقمی حدود 80 میلیون دلار برای صادرات نرم افزار در سال 89 حکایت دارد، ادامه داد: صادرات نرم افزار کشور سالانه حدود 20 درصد رشد داشته است، اما سال 89 نسبت به سال 88 رشد کمتری را در این بخش شاهد هستیم.
طلایی با بیان اینکه صادرات نرم افزار در سال 88 مبلغ 75 میلیون دلار بوده و این رقم در سال 87 حدود 65 میلیون دلار اعلام شده است، ادامه داد: به طور قطع در این حوزه صادرات بیشتری را از سوی شرکت های داخلی شاهد هستیم، اما بسیاری از این شرکت ها اسناد و مدارک خود را به اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار ارائه نکرده اند و در لیست نهایی صادرکنندگان برای برآورد مبلغ صادرات قرار نمی گیرند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار همچنین از شرکت های تولیدکننده و صادرکننده نرم افزار خواست تا با عضویت در این اتحادیه هم از بسته حمایتی و تسهیلاتی که سازمان توسعه تجارت در اختیار این بخش می گذارد استفاده کنند و هم آمار صادرات نرم افزار را در کشور بهبود بخشند. به گفته طلایی، در برنامه پنجم توسعه سهم 5/1 درصد برای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تولید ناخالص ملی دیده شده است که امید می رود با افزایش میزان صادرات نرم افزار این مهم محقق شود.
هر سال بهتر از پارسال
هر ساله ارائه آمارهایی از این دست حرف و حدیث های بسیاری را از سوی کارشناسان و تولیدکنندگان نرم افزار در کشور به وجود می آورد. بسیاری بر این باورند که ارائه این آمار بیشتر مربوط به نرم افزارهایی است که جنبه سرگرمی دارند. مانند دیوان اشعار و یا نرم افزارهای آموزشی و این درحالی است که این نوع از نرم افزارها بیشتر در رسته نرم افزارهای چندرسانه ای یا تعاملی دسته بندی شده و تفاوت بسیاری با معنی اصلی نرم افزار دارد.
مهدی صارمی، قائم مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره می گوید: امروزه نرم افزارها به دسته های مختلفی تقسیم می شوند. نرم افزارهای کاربردی، نرم افزارهای سیستمی، نرم افزارهای چندرسانه ای و نرم افزارهای تعاملی از جمله تقسیم بندی هایی هستند که امروزه در دنیای نرم افزارها به آن پرداخته می شود. وی در مورد ارائه آمار صادرات 80 میلیون دلاری نرم افزار در سال گذشته می گوید: ارائه آمار دقیق صادرات نرم افزار بنا به دلایل متعددی مقدور نیست. البته شاید این مهم درست باشد که این میزان صادرات مربوط به نرم افزارهای چند رسانه ای باشد اما باز هم به دلیل اینکه پخش و توزیع نرم افزار این روزها از طرق مختلف صورت می گیرد در نتیجه نمی توان به رقم دقیق صادرات اشاره کرد.
صارمی در ادامه به فروشگاه نرم افزارهای اپل اشاره می کند و می گوید: با توجه به بررسی هایی که صورت گرفته هم اکنون چند برنامه فارسی در این فروشگاه به فروش می رسد که در ایران تولید شده اند اما بر بستر اینترنت به فروش می رسد. مانند این نمونه هم زیاد دیده می شود. اما به دلیل آنکه پدیدآورندگان این نرم افزارها تمایلی برای ثبت نرم افزار خود یا ارائه آمارهای فروش خود ندارند در نتیجه نمی توان به آمار دقیقی در بخش صادرات دست یافت.
قائم مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: علاوه بر موارد فوق هستند شرکت هایی که در ایران به تولید نرم افزار می پردازند اما نرم افزار خود را با یک نام خارجی و در یک کشور دیگر به ثبت رسانده و اقدام به بازاریابی و فروش آن می کنند که مواردی از این دست هم می تواند جزو آمار صادرات ما قرار گیرد.
وی می افزاید: برآیند عوامل فوق به راحتی نشان می دهد که آمار صادرات نرم افزار ما حتی می تواند بالاتر از رقم اعلام شده 80 میلیون دلار باشد.
افزایش صادرات با ایجاد فضای شفاف
پرویز رحمتی، رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور و از فعالان با سابقه صنعت نرم افزار نیز در باره صادرات این حوزه می گوید: بحث صادرات خیلی مفصل است و همه در سطح دولت و بخش خصوصی مایلیم راهکارهایی را برای توسعه صادرات تعریف کنیم که واقعی و عملیاتی باشد، چرا که از سال 77 تا کنون، روی شعار یک میلیارد دلار صادرات در حوزه نرم افزار کلید کردیم و متوقف شدیم و هیچ اتفاقی در این ارتباط نمی افتد و ارقامی که در این حوزه مطرح می شود، حداکثر ارقام دو رقمی به میلیون دلار است.
وی ادامه می دهد: علت این است که در اصل وقتی بحث صادرات مطرح می شود، دو نگاه در ارتباط با این موضوع وجود دارد یا اینکه نگاه براساس ایجاد ظرفیت هایی در داخل و برطرف کردن نیازهای داخلی قابلیت هایی ایجاد شود که زمینه صدور پیدا کنند یا اینکه بدون توجه به نیاز داخلی روی این مسیر حرکت شود که نگاه دوم در کشور هایی از جمله هندوستان و ایرلند و نگاه اول در کشوری از جمله برزیل اتفاق افتاد.
رییس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور می گوید: ما از ویژگی هایی برخوردار هستیم و باید یک حداقل هایی را در ارتباط با بازار داخلی خودمان داشته باشیم و به عنوان مثال در کشوری مثل افغانستان؛ این سازمان تلاش کرده از طریق ایجاد کنسرسیوم ظرفیت سازی برای حضور در بازارهای خارج داشته باشد. رحمتی می گوید: تصور من این است که باید سیاست های حمایتی مشخص در این ارتباط به وجود آید و فضای شفافی ایجاد شود که افراد با موفقیت بگویند ما به این میزان صادرات دست یافتیم، بدون ترس از بیمه، مالیات و شهرداری. رحمتی تاکید کرد: هرچند شرایط ما برای توسعه صادرات با شرایط سایر کشور هایی که مشمول فشارها نیستند، متفاوت است اما انتظار می رود برمبنای خرد جمعی راهکارهای مشخصی دنبال شود و در بازارهای منطقه که مزیتی از نظر حضور داریم بتوانیم حضورداشته باشیم.
کاوه ثروتی، از کارشناسان حوزه نرم افزار نیز در این باره به تحریم های اقتصادی اشاره می کند و می گوید: ما توان تولید نرم افزارهای کاربردی و سیستمی را داریم چرا که در حال حاضر چند شرکت ایرانی اقدام به تولید نرم افزارهایی به سفارش چند شرکت آلمانی و کانادایی کرده اند که با استقبال خوبی هم در این کشورها روبه رو بوده اند. اما مشکلات تحریم باعث شده شرکت های ایرانی تحت نام های خارجی و در یک کشور ثالث به عقد قراردادهای خود اقدام کنند.
باز هم تدوین سند
اما در حالی که به نظر می رسد سازمان نظام صنفی رایانه ای که با هدف حمایت از پدیدآورندگان نرم افزار شکل گرفته است باید به دنبال راهکاری جامع برای بخش صادرات نرم افزار کشور باشد، رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار از تهیه سند جامع صادرات نرم افزار تا پایان سال جاری خبر داد.
طلایی اظهار امیدواری می کند که با ارائه این سند جامع، آمار صادرات در این بخش افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت های صادر و تولیدکننده نرم افزار در کشور باشد. وی می گوید: تهیه و تدوین سند جامع صادرات نرم افزار با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فناوری اطلاعات و وزارت صنایع و معادن صورت می گیرد و با تدوین سند جامع صادرات نرم افزار، صادرکنندگان نرم افزار در تمامی فرآیندهای تولید و توزیع تا صادرات محصول خود مورد حمایت قرار می گیرند.
طلایی با تاکید براینکه برای تدوین سند جامع صادرات نرم افزار، شورای خبرگی متشکل از اساتید و صاحبنظران و دست اندرکاران وزارتخانه های مرتبط ایجاد شده است، ادامه می دهد: مشکلات، راهکارها و موانع موجود بر سرراه تولید و صادرات نرم افزار، نحوه حمایت بانک ها از فعالان این حوزه، معضلات موجود در گمرکات و مشکلات مالیاتی و حتی قیمت گذاری محصولات نرم افزار برای تدوین این سند جامع، از سوی این شورا در دست بررسی قرار دارد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار اظهار امیدواری کرد که با ارائه سند جامع صادرات نرم افزار آمار صادرات به طور قطع افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت های صادرکننده و تولیدکننده نرم افزار در کشور باشد.
سخن آخر
همه اینها در شرایطی اتفاق می افتد که بسیاری از فعالان صنعت نرم افزار ایران اعتقاد دارند که ارائه آمارهای میلیاردی از صادرات نرم افزار ایران رویاهایی محقق نشده است. برخی حتی از آمارسازی ها برای کسب جوایز صادراتی سخن به میان می آورند و برخی دیگر درخواست آمارهای دقیق صادرات هر محصول توسط هر شرکت را دارند. هرچه باشد نگاهی به روند تولید محصول شرکت های بزرگ نرم افزاری ایران و فعالان این صنعت در داخل کشور نشان می دهد که حداقل این صنعت از نظر پیشرفت به مرحله صادرات نرسیده هر چند ممکن است معدود نرم افزارهایی با کاربری خاص توسط شرکتی مورد تقاضا قرار گیرد.

  منبع : دنیای اقتصاد