جام جهان نما

مادر در خانه را باز می کند. سه دزد پشت در خانه هستند و او به راحتی اجازه می دهد آنها وارد ()خانه شوند. بعد تعدادی خلافکار دیگر در می زنند. مادر در را باز می کند. خلافکاران سراغ پسر زن را می گیرند و او با خوشرویی طبقه بالارا به آنها نشان می دهد. سپس یک آدم آهنی در می زند. مادر باز هم در را باز می کند و او را به داخل منزل راه می دهد. آدم آهنی به محض ورود به همه جا گلوله شلیک می کند و ویرانی های زیادی به جا می گذارد. بعد روانه اتاق پسر می شود. در این حین مردی کودک آزار وارد می شود و دست دختر نوجوان زن را می گیرد و او را با خود می برد و مادر دختر بی هیچ اعتراضی این اجازه را به او می دهد. زن از دست رفتن فرزندانش را با خونسردی کامل نگاه می کند و هیچ واکنشی نشان نمی دهد.

با خواندن این مطلب شاید از واکنش های چنین مادری تعجب کنید و حتی خشمگین شوید. این که چگونه او با چنین خونسردی ای اجازه می دهد که خلافکاران وارد خانه اش شوند و به سراغ فرزندانش بروند برای هیچ پدر و مادری قابل درک نیست. اما شاید نمی دانید که بسیاری از ما در قبال فرزندانمان مانند همین مادر رفتار می کنیم.

مطلبی که خواندید، محتوای فیلم تبلیغاتی ای است که مدتی است از یکی از شبکه های خارجی پخش می شود. منظور از ساخت این پیام این است که فرزندانمان را در مقابل خطراتی که از ناحیه رایانه و اینترنت آنها را تهدید می کند، بی پناه رها نکنیم!

خطرات یک فناوری مفید

تصور دنیای بدون رایانه ها روز به روز سخت تر می شود. آنها تاثیر زیادی در پیشرفت علمی و دسترسی همگان به اطلاعات ایفا می کنند. آنها حتی معنی کلاسیک سواد که همان توانایی خواندن و نوشتن است را بی اعتبار کرده اند و توانایی استفاده از رایانه اینک به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی سواد تلقی می شود. همه گیری رایانه به حدی است که اینترنت توانست روزنامه ها را در زمینه کسب اخبار و منابع اطلاعاتی پشت سر بگذارد. منتها رایانه ها به همان سرعتی که به عنصر ضروری زندگی تبدیل می شوند، به منبعی برای گسترش فعالیت خلافکاران هم بدل می شوند. از ناحیه چنین روندی کودکان و نوجوانان بیشتر از دیگران در معرض آسیب قرار دارند.

بیشترین دلیل برای نگرانی این است که بسیاری از والدین خودشان طریقه استفاده از رایانه را نمی دانند. متاسفانه این موضوع در کشور ما ابعاد بیشتری دارد. همین ناآگاهی موجب می شود که والدین از خطراتی که در فضای بازی های رایانه ای و اینترنت وجود دارد، آگاهی نداشته باشند.

برخی از والدین نیز که کمی درباره رایانه ها اطلاعات دارند، از خطراتی که  در این بازی ها و زوایایی از اینترنت است، آگاه نیستند. بسیاری از آنها می پندارند که نهادهای دولتی جلوی انتشار همه مطالب و تصاویری که ممکن است به نوعی به فرزندانشان آسیب بزند را می گیرند و یا این که اگر مطلبی در یکی از موتورهای جست وجو قرار دارد، دیگر محتوای آن نمی تواند آثار تخریبی داشته باشد. در حالی که واقعیت این است که نه فیلتر کردن تمام مطالب و تصاویر مضر ممکن است و نه تمام مطالبی که در سایت های به ظاهر موجه منتشر می شوند فاقد آثار مخرب بر روی کودکان و نوجوانان هستند.

بازی های رایانه ای هم خطر کمتری ندارند. یک روانشناس می گوید:"بارها با خانواده هایی مواجه شده ام که فرزندانشان پرخاشگر و لجباز هستند و پس از بررسی متوجه می شوم که آنها بدون این که بدانند محتوای یک بازی رایانه ای چیست آن را برای فرزندانشان تهیه می کنند و آنها را تنها می گذارند تا بازی کنند. این والدین اصلاً نمی دانند که چه چیزی در این بازی رایانه ای است و ممکن است چه تاثیری روی بچه به جا بگذارد".

تصور کنید کودکی که در یک بازی رایانه ای دائم در حال کشتن افراد است، ممکن است با چه روحیه ای پرورش یابد. بسیاری از این بازی ها به رفتار خشونت آمیز، افزایش ترس و افزایش رفتار ضد اجتماعی و پرخاشگری در کودکان و نوجوانان می انجامند. در حالی که والدین می توانند به جای این قبیل بازی ها، بازی های مفید رایانه ای را از بازار تهیه کنند. بسیاری از بازی های رایانه ای وجود دارند که به کودکان و نوجوانان نحوه تمرکز کردن، کسب و کار و حتی کشورداری را می آموزند و مغز بچه ها را فعال می کنند. ولی اغلب والدین توجهی به محتوای بازی ای که برای بچه هایشان تهیه می کنند، ندارند. به علاوه هیچ بازی رایانه ای حتی بی ضررترین آنها نباید مدت زیادی بازی شود.البته کنترل کودکان و بویژه نوجوانان در زمینه نحوه استفاده از رایانه چندان ساده نیست.

واقعیت این است که فرزندان ما بویژه نوجوانان به خاطر شرایط سنی شان ممکن است در زمینه استفاده از نوع خاصی از بازی و یا مراجعه به سایت های اینترنتی به حرف های والدینشان توجه نکنند و حتی لجبازی کنند. برخی از نوجوانان نیز رؤیایی هستند و پیام های اغواکننده ی افراد آنها را تحت تاثیر قرار می دهد و براحتی حرف والدین را قبول نمی کنند. در این شرایط ممنوعیت استفاده از رایانه تنها به بدتر شدن وضع می انجامد. بنابراین والدین باید بکوشند که با فرزندانشان دوست باشند و به شیوه ای مناسب به آنها یادآوری کنند که برخی از مطالب و تصاویر اینترنتی و یا بازی ها ممکن است چه عواقبی برای آنها داشته باشد. یا کسانی که این مطالب و تصاویر را منتشر می کنند یا کسانی که با ظاهری به نظر موجه وارد چت کردن با آنها می شوند و به دنبال گذاشتن قرار ملاقات با آنها، گرفتن اطلاعات شخصی و شماره حساب آنها یا والدینشان هستند، ممکن است چه هدفی را دنبال کنند. همچنین والدین باید به فرزندانشان گوشزد کنند که همه مطالب سایت ها مورد اطمینان نیستند و نباید به تمام توصیه های آنها عمل کرد. بلکه حتماً لازم است این مطالب را با والدین و یا افراد مطلع در میان بگذارند. در مورد بچه هایی که سنین کمتری دارند، همراهی والدین هم هنگام استفاده از رایانه توصیه می شود.

مدرسه ها نقش برجسته تری ایفا کنند

تنها نمی توان از والدین خواست که راهنمای فرزندانشان در استفاده از اینترنت باشند. در شرایطی که بسیاری از والدین سواد رایانه ای ندارند، این مدارس هستند که لازم است به بچه ها نحوه استفاده بی خطر از اینترنت را بیاموزند و به آنها هشدار دهند که به هرکس و هر مطلبی در اینترنت اعتماد نکنند. چراکه از همه شواهد پیدا است که کودکان و نوجوانان ایرانی به دلیل نبود آموزش های لازم، در برابر اینترنت آسیب پذیری بالایی دارند.

همچنین در حالی که کشورهای پیشرفته به خاطر گسترش سوء استفاده باندهای تبهکار از کودکان، تهیه تصاویر غیراخلاقی از آنها و انتشار آنها در سایت ها و فریب دادن کودکان و نوجوانان در چت روم ها به فکر افزایش اطلاع رسانی در این زمینه و تصویب قوانین لازم برای جلوگیری از وقوع این گونه جرایم افتاده اند، ما هنوز در این زمینه ها کار چندان زیادی انجام نداده ایم و بر میزان آسیب پذیری مان افزوده ایم. در کنار این موارد نمی توان از خطر اعتیاد اینترنتی نیز بی توجه گذشت.

چندی پیش رئیس مرکز مطالعات جوانان دانشگاه تهران گفت:"بررسی ها نشان می دهد در شرایط حاضر اعتیاد اینترنتی اغلب نسل کودک و نوجوان را فرا گرفته است".

دکتر سید ضیاء هاشمی تصریح کرده بود که بروز رفتارهای خشونت آمیز و حتی ناراحتی های روحی و روانی می تواند از عوارض جدی استفاده بیش از حد از اینترنت باشد که این امر امروزه حتی از سوی والدین نیز مورد توجه قرار نگرفته است.

به هرحال گسترش رایانه و اینترنت و به دنبال آن گسترش خطراتی که همپای آن نسل کودک و نوجوان را تهدید می کند، سبب شده همه جهان به دنبال راه حل هایی برای مواجهه با پیامدهای احتمالی گسترش این پدیده برآیند. به عنوان مثال یکی از پیشنهادات آن بوده که سایت های ویژه کودکان و نوجوانان به جای پسوند com از پسوند kids استفاده کنند.

در نهایت هر چه قدر راه حل های بیشتری در این زمینه ارائه شود و هر چه قدر ما نیز سریع تر به دنبال دفع و کنترل عوارض و خطرات جانبی این فناوری مفید برآییم، نسل کودک و نوجوانمان را سالم تر و مصون تر نگه می داریم.

منبع : باشگاه اندیشه